راهنمای جامع دلایل افت تحصیلی نوجوانان؛ بررسی عوامل اصلی

سلامت روان، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی است. نوجوانانی که با مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، یا عزت نفس پایین مواجه هستند، در معرض خطر بیشتری برای افت تحصیلی قرار دارند. در این مقدمه، به بررسی نقش سلامت روان در افت تحصیلی نوجوانان و راهکارهایی برای کمک به آنها در جهت ارتقای سلامت روان خود می‌پردازیم.

یکی از مسائل رایج و گریبان‌گیر خانواده‌ها، افت تحصیلی نوجوانان آن‌هاست؛ این گروه از دانش‌آموزان با ورود به سنین نوجوانی، تغییر و تحولات بسیاری را تجربه می‌کنند. تغییرات جسمی و روحی نوجوانان، یادگیری و مهارت، روابط اجتماعی و میزان عملکرد تحصیلی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ گاهی ممکن است نسبت‌به تحصیل در مدرسه دلسرد شوند و میل به فرار از مدرسه را تجربه کنند.

خوب است در چنین شرایطی، خانواده‌ها با آگاهی و صبوری، از فرزندان خود حمایت کنند و از ایجاد تنش و درگیری‌های بی‌مورد پرهیز شود. ایجاد تنش، اضطراب و ترس، حساسیت‌های دوره نوجوانی را تشدید می‌کند و ممکن است اتفاقات ناخوشایندی را رقم بزند.

به‌همین منظور در این مطلب موشکافانه به دلایل افت تحصیلی نوجوانان می‌پردازیم و برای بهبود آن، راهکارهایی را ارائه می‌دهیم تا نوجوانان بتوانند این دوره از زندگی خود را بدون چالش و در آرامش بگذرانند.

نشانه‌های افت تحصیلی نوجوانان

رفتارهایی مبنی‌بر عدم میل نوجوانان به مطالعه، مقاومت در رفتن به مدرسه و … می‌توانند زنگ هشداری برای شروع دوره افت تحصیلی باشد. این نشانه‌ها می‌توانند در درازمدت مشکل‌ساز شوند و افت تحصیلی نوجوانان را در پی داشته باشد.

نتایج آزمون‌ها و سنجش‌های نوجوانان، می‌توانند والدین را از عملکرد ضعیف و پسرفت تحصیلی آن‌ها، آگاه کنند؛ همچنین عدم رضایت کادر آموزش مدرسه (معلم، مدیر یا معاون مدرسه) می‌تواند وضعیت نگران‌کننده نوجوان را نشان دهند.

نتیجه آزمون‌ها، سنجش‌ها و تذکرات معلمان، نشان از افت تحصیلی نوجوان خواهد بود؛ بنابراین والدین با علم به این موضوع، باید برای حل مشکل دانش‌آموز، اقدامات لازم را انجام به‌کار گیرند و از پسرفت تحصیلی آن جلوگیری کنند.

در برخی شرایط نشانه‌ای برای اطلاع از افت تحصیلی نوجوانان وجود ندارد و تنها تغییرات جزئی در رفتارهای نوجوانان است که می‌تواند نگران‌کننده باشد. در این دسته از نوجوانان رفتارهایی مانند بهانه‌گیری، امتناع از رفتن به مدرسه، شرکت‌نکردن در کلاس‌های تقویتی، انجام‌ندادن تکالیف و فعالیت‌های مدرسه و گاهی فرار از کلاس و مدرسه دیده می‌شود.

چنین شرایطی، هوشیاری والدین را می‌طلبد تا بتوانند قبل ‌از ایجاد آسیب و افت تحصیلی، مشکلات فرزندان خود را ریشه‌یابی کنند و برای حل آن‌ها چاره‌ای بیندیشند.

آیا نشانه‌ها ماندگارند یا موقتی هستند؟

اکنون که با نشانه‌های شروع افت تحصیلی نوجوانان آشنا شدید باید از موقتی‌بودن یا ماندگاری آن مطمئن شوید. بهتر است زمانی را برای وقت‌گذرانی با نوجوان، اختصاص دهید و درباره موضوعات مختلفی مانند مدرسه، درس، آزمون‌ها و دوستانش با او صحبت کنید.

اگر فرزندنتان، بدون ایجاد تنش و پرخاشگری، با شما به گفت‌وگو پرداخت و در برابر پاسخ‌گویی به سوالات شما، مقاومت نشان نداد، به این معنی است که افت تحصیلی فرزند شما موقتی خواهد بود. برای اطمینان از عدم پیشرفت افت تحصیلی فرزندتان، رفتارهای او را زیر نظر داشته باشید و در صورت ایجاد تغییرات منفی، اقدامات لازم را انجام دهید.

طفره‌رفتن و عدم همراهی نوجوان به صحبت درباره موضوعات درس و مدرسه، می‌تواند نشانه‌ای از احتمال وقوع ضعف و افت در تحصیلی باشد. بنابراین والدین باید در این شرایط، به ریشه‌یابی مشکل و حل آن بپردازند؛ ریشه‌یابی و حل مشکلات نوجوانان می‌تواند آن‌ها را از افت تحصیلی نجات دهد و فرصتی دوباره برای جبران این شرایط پیدا کنند.

دقت داشته باشید نقش والدین و نوع ارتباط آن‌ها با نوجوانان، در این مرحله بسیار پررنگ و تاثیرگذار خواهد بود.

عوامل موثر در افت تحصیلی نوجوانان

کشف نشانه‌های افت تحصیلی و یافتن دلایل آن، مهم‌ترین گام در حل مشکلات نوجوانان خواهد بود. عوامل و دلایل متعددی می‌تواند باعث بروز نشانه‌های افت تحصیلی در نوجوانان شود. گاهی ممکن است نوجوانان از مشکلات فردی و شخصی خود رنج ببرند یا با مسائل خانوادگی، آموزشی یا اجتماعی درگیر باشند.

برخی از مشکلات نیز می‌تواند به شرایط حساس و آسیب‌پذیر دوران بلوغ نوجوانان مربوط شود؛ در این صورت حل آن راحت‌تر خواهد بود.

اکنون برای آگاهی و اطلاع از دلایل افت تحصیلی نوجوانان، به بررسی موارد مختلف در این زمینه می‌پردازیم:

1.عوامل شخصی و فردی افت تحصیلی نوجوانان

اغلب نوجوانان به‌دلیل وجود مشکلات و درگیری‌های ذهنی و عاطفی افت تحصیلی را تجربه می‌کنند. درگیری‌های عاطفی در سنین نوجوانی و بلوغ، نقشی موثر در عدم تمرکز دانش‌آموزان خواهد داشت و آسیب‌هایی جدی به آن‌ها وارد خواهد کرد.

درگیری‌های به‌وجودآمده، ممکن است به‌واسطه آشنایی با جنس مخالف باشد یا به‌دلیل گذر از دوره کودکی و ایجاد احساسی متفاوت نسبت‌به خانواده رقم بخورد. همچنین درک پایین والدین از تغییرات هیجانی در دوره نوجوانی فرزندان و طرز نامناسب برخورد با آن‌ها، می‌تواند از عوامل موثر در افت تحصیلی نوجوانان باشد.

شروع سن بلوغ و تاثیرات ناشی ‌از آن نیز، می‌تواند افت تحصیلی را در نوجوانان رقم بزند. نقش والدین در این دوره بسیار حیاتی خواهد بود؛ انجام آموزش‌های لازم پیش‌از شروع سن بلوغ، می‌تواند تاثیری چشم‌گیر در جلوگیری از افت تحصیلی نوجوانان داشته باشد.

همچنین در صورت شروع سن بلوغ و مشاهده ضعف تحصیلی نوجوانان، باید راهکارهای لازم را برای جبران وضعیت موجود، ارائه دهید.

وجود مشکلات دیگری مانند نداشتن انگیزه، اضطراب و افسردگی، تنش‌ها و اختلافات خانوادگی نیز می‌توانند از دلایل افت تحصیلی نوجوانان باشند. همچنین نداشتن خواب کافی، تغذیه نامناسب، مشکلات عدم تمرکز و … نیز در تشدید ضعف تحصیلی نوجوانان نقشی پررنگ خواهند داشت؛ بنابراین پیش‌از هر اقدامی، علت ایجاد افت تحصیلی را پیدا کنید و برای حل آن، اقدامات لازم را به‌کار گیرید.

2.عوامل آموزشی افت تحصیلی نوجوانان

علاوه‌بر مشکلات و درگیری‌های ذهنی، ممکن است مشکلات متعددی در زمینه آموزش و مدرسه نیز، منجر به افت تحصیلی نوجوانان شود. ضعف در دروس پایه و عدم تامین پیش‌نیازها در مقاطع پایین‌تر تحصیلی، باعث ایجاد ضعف تحصیلی و کاهش عملکرد نوجوانان شود.

همچنین روابط نامناسب و پرخاش‌گرانه کادر آموزشی نیز می‌تواند افت تحصیلی و حتی فرار دانش‌آموزان از مدرسه را در پی داشته باشد. مهم‌تر از همه، دوستان ناباب و گروه‌های هم‌سالان نامناسب، از دیگر عوامل عدم تمرکز و افت تحصیلی در نوجوانان خواهد بود.

از دیگر عوامل آموزشی موثر در افت تحصیلی نوجوانان، انتخاب رشته نامناسب و خارج‌ از توانایی‌ها و علایق نوجوانان است؛ بنابراین توصیه می‌شود که والدین از تحمیل نظر خود، مبنی‌بر تحصیل در رشته‌ای برخلاف نظر و خواسته فرزندانشان، خودداری کنند.

این مرحله از تحصیل، اهمیت ویژه‌ای در ایجاد اشتیاق و انگیزه نوجوانان برای ادامه تحصیل خواهد داشت؛ از این‌رو از خواسته و نظر آن‌ها حمایت کنید و امکانات لازم را برای پیشرفت تحصیلیشان فراهم سازید.

عدم دسترسی دانش‌آموزان به منابع کمک‌آموزشی، عدم آگاهی در شیوه‌های صحیح مطالعه و یادگیری، برنامه‌ریزی نادرست و غیر اصولی و … هر کدام به نوبه خود می‌توانند در ضعف عملکرد و افت تحصیلی نوجوانان دخیل باشند؛ بنابراین با آگاهی از ریشه و علت افت تحصیلی، برای بهبود وضعیت موجود و کسب نتیجه مطلوب، قدم بردارید.

3.تاثیر دوره بلوغ بر افت تحصیلی نوجوانان

دوره بلوغ با ایجاد تغییرات هورمونی، فیزیکی و هیجانی نوجوانان همراه است. این دوره که گذر از دوره کودکی به نوجوانی را شکل می‌دهد، حساس‌ترین دوران زندگی افراد محسوب می‌شود. این تغییرات می‌تواند اثرات ناخوشایندی بر رفتار و خلق‌وخوی نوجوانان ایجاد کند و وضعیت تحصیلی آنان را نیز ضعیف سازد.

این بحران سنی با سوالات و درگیری‌های ذهنی بسیاری همراه است؛ عدم پاسخ صحیح توسط والدین و مشاوران، می‌تواند آسیب‌هایی جدی به نوجوانان وارد کند.

دقت داشته باشید برای حل مشکل افت تحصیلی در سن نوجوانی، صبر و حوصله به‌خرج دهید و با دانش کافی به بررسی مسائل بپردازید. سخت‌گیری‌های بیش‌از اندازه، نتیجه‌ای جزء دوری از خانواده، پناه‌بردن به آدم‌های اشتباه و افتادن در دام مشکلات بزرگ‌تر نخواهد داشت؛ گاهی این مشکلات جبران‌ناپذیر خواهند بود و نوجوانان را با بحران‌هایی غیر قابل کنترل مواجه می‌سازند.

توصیه می‌شود والدین دوره‌ها و کتاب‌هایی که به آموزش رفتار مناسب در سنین نوجوانی و دوران بلوغ می‌پردازند، تهیه و مطالعه کنند؛ همچنین کمک‌گرفتن از مشاوران و روان‌شانسان متخصص در این زمینه نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

4.تاثیر عدم مدیریت زمان در افت تحصیلی نوجوانان

دانش‌آموزانی که در مدیریت زمان مطالعه و رسیدگی به فعالیت‌های روزمره خود با مشکل مواجه‌اند، اغلب دچار افت تحصیلی می‌شوند. این دانش‌آموزان به‌دلیل نداشتن برنامه‌ریزی اصولی و صحیح، انجام تکالیف خود را به‌تعویق می‌اندازند و در نتیجه با ضعف در عملکرد تحصیلی و در نهایت به افت تحصیلی دچار خواهند شد.

والدین می‌توانند با کمک در انجام برنامه‌ریزی اصولی، در پیشرفت تحصیلی فرزندان خود، موثر واقع شوند.

5.تاثیر فضای مجازی در افت تحصیلی نوجوانان

یکی دیگر از دلایل افت تحصیلی نوجوانان، استفاده‌ از موبایل یا کنسول‌های بازی برای سرگرمی خواهد بود. غرق‌شدن در فضای مجازی و جذابیت‌های آن، اثرات مخربی را در نوجوانان ایجاد می‌کند.

استفاده بیش‌‌از اندازه از وسایل هوشمند، علاوه‌بر کاهش انگیزه و علاقه به مطالعه، افت تحصیلی را در پی خواهد داشت؛ همچنین به‌دلیل عدم تحرک، سلامت نوجوانان را نیز به‌خطر می‌اندازد.

اعتیاد به موبایل و وسایل هوشمند که اخیرا در بین نوجوانان، به‌وفور دیده می‌شود، اثرات جبران‌ناپذیری را برجای خواهد گذاشت. والدین می‌توانند برای جلوگیری از این اثرات مخرب، فرزندان خود را در کلاس‌های مختلفی نام‌نویسی کنند؛ به ‌این صورت می‌توانند یک هنر یا حرفه را یاد بگیرند و کسالت درس‌خواندن را نیز با حضور در کلاس‌های مورد علاقه خود، برطرف سازند.